Przedszkole i rodzina to dwa podstawowe środowiska wychowawcze , dlatego powinno istnieć pomiędzy nimi świadome i celowo zorganizowane współdziałanie . Współpraca rodziców i nauczycieli jest wspólnym działaniem dla osiągnięcia dobra poszczególnych dzieci w procesie nauczania i wychowania
Współpraca przedszkola z rodziną . Jednym z przejawów dążenia do zapewnienia dziecku optymalnych warunków rozwoju jest współdziałanie rodziny i przedszkola tj. środowisk , w których ten rozwój przebiega . Właściwe relacje między nauczycielami i rodzicami są szansą na ustalenie wspólnego kierunku działań wychowawczych oraz koniecznością z punktu widzenia harmonijnego rozwoju dziecka , a także prawidłowego funkcjonowania przedszkola i rodziny w okresie dokonujących się przemian oświatowych .
Aktywny udział rodziców w procesie wychowania i edukacji dzieci w przedszkolu ma ogromne znaczenie dla wszystkich podmiotów edukacji. Potrzeba nawiązywania bliskich kontaktów między nauczycielami i rodzicami wynika z konieczności przezwyciężania zagrożeń dotykających oba środowiska oraz podyktowana jest dokonującymi się przemianami edukacyjnymi .
W ostatnich latach obserwuje się systematycznie rosnące w środowisku rodziców przekonanie o znaczeniu i celowości instytucjonalnego wychowania i kształcenia . Rodzice coraz częściej wyrażają chęć korzystania z opieki przedszkolnej , postrzegając przedszkole jako instytucję stwarzającą dziecku okazję do rozwoju .
Przedszkole i rodzina to dwa podstawowe środowiska wychowawcze , dlatego powinno istnieć pomiędzy nimi świadome i celowo zorganizowane współdziałanie . Współpraca rodziców i nauczycieli jest wspólnym działaniem dla osiągnięcia dobra poszczególnych dzieci w procesie nauczania i wychowania .
W rodzinie dziecko przygotowuje się do życia , uodparnia na trudności i niepowodzenia , uczy się odpowiedzialnego podejmowania obowiązków i zadań . Zadaniem rodziny jest dbałość o rozwój fizyczny , intelektualny , zaspokajanie potrzeb emocjonalnych dziecka. Rodzina wzbogaca życie uczuciowe dziecka , rozwija pozytywne dyspozycje psychiczne , wpływa na niwelowanie negatywnych cech. Bez udziału rodziny nikt nie jest w stanie wpoić dziecku zasad moralnych , którymi będzie kierowało się w dalszym życiu. Nauczyciel powinien więc dobrze orientować się w ogólnej problematyce współczesnej rodziny i dobrze znać wychowanka oraz jego środowisko rodzinne .
Wychowanie nie jest procesem samorzutnym lecz świadomym , planowanym , z góry określonym działaniem , urabiającym wychowanka tak , jak sobie tego życzymy. Urabianie zaczyna się bezpośrednio po urodzeniu dziecka .
Trzyletnie dziecko wkracza w zorganizowane życie przedszkolne już z pewnym zasobem umiejętności i nawyków wyniesionych z domu rodzinnego , które nie zawsze możemy zaakceptować . Przedszkole rozszerza i uzupełnia pracę wychowawczą rodziców , a czasami przeprowadza konieczną korektę . Nauczyciele tylko przez ścisły związek z rodzicami i środowiskiem mogą zachować ciągłość i skuteczność oddziaływań wychowawczych.
Właściwie zorganizowana współpraca z rodzicami – to jeden z istotnych czynników osiągania przez przedszkole dobrych wyników w pracy wychowawczej . Sposób organizowania tych kontaktów , ich charakter i udział rodziców w życiu przedszkola zależą głównie od środowiska , w którym znajduje się placówka . Środowisko i jego potrzeby powinny wyznaczać nauczycielowi kierunki działania korzystne dla dzieci , rodziców i placówki .
Niezależnie jednak od środowiska należy dążyć do zrealizowania podstawowych zadań wynikających ze współpracy z rodzicami , do których należy zaliczyć :
- rozszerzenie i pogłębienie wiedzy rodziców o dziecku i ustalanie wspólnie z nimi jednolitych form oddziaływania wychowawczego w stosunku do poszczególnych wychowanków,
- podnoszenie kultury pedagogicznej rodziny ,
- włączanie rodziców do rozwiązywania wychowawczych i organizacyjnych problemów placówki przedszkolnej .
O tym jakie znaczenie ma współpraca z rodzicami wiedzą i rodzice, i nauczyciele . Naczelnym celem współpracy jest dążenie do usprawnienia pracy wychowawczej z dziećmi .
Nie chodzi tylko o doskonalenie działań wychowawczych jedynie w stosunku do dzieci tzw. trudnych czy zaistniałych w grupie sytuacji konfliktowych . Stosowane w praktyce różnorodne formy współpracy wychowawców z rodzicami i opiekunami dzieci dotyczą spraw związanych z wychowaniem wszystkich dzieci bez wyjątku. Należą one do codziennych oddziaływań wychowawczych przedszkola i domu i przysługuje im taka sama ranga jak zajęciom dydaktycznym , których celowości nikt nie kwestionuje .
Do zasadniczych form współpracy przedszkola z rodzicami zaliczamy :
- kontakty indywidualne- gdzie uzyskuje się informacje o dziecku , o jego dotychczasowym rozwoju i aktualnych problemach wychowawczych i zdrowotnych . Informuje się rodziców o stanie emocjonalnym dziecka , jego zainteresowaniach , zdolnościach , osiągnięciach i problemach . Poprawnie przebiegająca rozmowa może pogłębić zaufanie rodziców do wychowawców i odwrotnie , łagodzić u rodziców napięcia spowodowane trudnościami w wychowaniu , przełamywać poczucie niepewności i osamotnienia u rodziców w pracy wychowawczej z dzieckiem , ograniczać błędy wychowawcze rodziców i nauczycieli , pomóc w bardziej jednolitym i zwartym oddziaływaniu przedszkola i domu .
Oprócz sporadycznych kontaktów z rodzicami na terenie przedszkola , każdy nauczyciel powinien mieć stałe dni i godziny przyjęcia ( poza godzinami pracy z dziećmi ). Przyjęcia takie powinny mieć miejsce w każdym tygodniu , aby umożliwić rodzicom częsty kontakt z nauczycielem.
Rodziców , którzy mało interesują się dzieckiem , powinno się zapraszać do przedszkola . Mówić z nimi o dziecku , aby rozbudzać zainteresowanie sprawami wychowawczymi , podkreślać zawsze jego sukcesy , osiągnięcia , czynione postępy , zaznaczając , że mogą być one jeszcze większe , jeżeli znajdą uznanie i zrozumienie ze strony rodziców .
Prowadzenie rozmów z rodzicami wymaga dużego taktu i wiedzy pedagogicznej ze strony nauczyciela , gdyż w przeciwnym razie nie zyska sobie ich zaufania . Rodzice tylko wtedy będą zwracali się do nauczycielki i respektowali jej wskazania , gdy wykaże się ona dobrą znajomością wychowanków i serdecznym , życzliwym zainteresowaniem nimi . Nauczyciel powinien zawsze operować w rozmowie z rodzicami konkretnymi faktami , mogą tu być bardzo pomocne dobrze prowadzone obserwacje . Aby rozmowa była skuteczna nauczyciel powinien wspólnie z rodzicami ustalić sposoby postępowania z dzieckiem na najbliższy okres czasu .
Konsultacje indywidualne powinny być przez nauczyciela rejestrowane .
- zebrania grupowe – rodzice chętnie w nich uczestniczą jeżeli są one interesujące i pomagają im w wychowaniu dziecka .
Tematyka zebrań grupowych powinna być ujęta w rocznym planie przedszkola i dotyczyć zagadnień , które w danym roku szkolnym mają być szczególnie wyeksponowane .
Zagadnienia zebrań powinny być tak dobrane , aby interesowały wszystkich rodziców i wzbogacały ich wiedzę o wychowaniu dzieci. Sposób przedstawiania problemów wychowawczych nie powinien ograniczać się do referatów , gdyż są one dla rodziców mniej ciekawe . Należy starać się , aby wypowiedź słowna była ilustrowana w różny sposób ,np. za pomocą filmu , prac dzieci , ekspozycji książek , zabawek, pomocy dydaktycznych lub w inny sposób wynikający z charakteru i treści omawianego problemu.
W trakcie zebrań może nastąpić bezpośrednia wymiana zdań dotycząca aktualnych zamierzeń wychowawczych realizowanych w danej grupie – osiągnięć , trudności i wspólnego szukania środków zaradczych. Zebrania grupowe mogą dotyczyć tematu zgłoszonego wcześniej przez rodziców , mogą mieć formę informacyjną o tym co dzieje się w grupie lub być okazją do wyjaśnienia wątpliwości i podzielenia się swoimi uwagami na różne tematy.
W części ogólnej zebrania grupowego nie należy omawiać spraw dotyczących poszczególnych dzieci . Można to zrobić dopiero po zakończeniu zebrania , w rozmowach indywidualnych z niektórymi rodzicami .
- zajęcia otwarte – są cenną formą podnoszenia kultury pedagogicznej rodziców . Zajęcia takie powinno się organizować w każdej grupie 2 – 3 razy w ciągu roku. Podczas zajęć otwartych rodzice mają okazję obserwować sposoby kierowania działalnością dzieci , wyzwalania ich aktywności , jak również ocenić własne dziecko na tle rówieśników.
Prowadzenie zajęć wymaga od nauczycieli dużych umiejętności pedagogicznych , taktu i dobrej znajomości każdego wychowanka , ponieważ mają być dla rodziców wzorem dobrej pracy . Podczas takiego zajęcia każdy z rodziców powinien mieć okazję zobaczyć własne dziecko aktywnie w nim uczestniczące . Dlatego nie należy prowadzić takich zajęć , w czasie których może wypowiadać się część dzieci , podczas gdy inne słuchają lub przyglądają się .
Pogodna atmosfera tych spotkań , towarzyszący im nastrój , w wielu przypadkach zapoczątkowuje porozumienie wychowawców przedszkolnych z domem rodzinnym dziecka .
Planując działania mające na celu kształtowanie partnerskich relacji między przedszkolem i rodziną dziecka należy zwrócić uwagę na następujące sprawy :
- diagnozę wzajemnych relacji , która pozwoli na uchwycenie czynników blokujących partnerskie kontakty (np. przez ankietę),
- zapoznanie rodziców z przysługującymi im prawami współdecydowania w sprawach edukacji własnych dzieci i zachęcanie do aktywnego włączania się w proces wychowawczy w przedszkolu ,
- badanie oczekiwań rodziców wobec przedszkola i uwzględnienie ich w planie pracy placówki
- ustalenie jasnych zasad współpracy możliwych do zaakceptowania przez obie strony ,
- organizację wzajemnych kontaktów ,
- udostępnienie rodzicom biblioteczki przedszkolnej ,
- angażowanie rodziców w prace organizacyjne związane z wycieczkami , uroczystościami i w działania wychowawcze z nich wynikające,
- zorganizowanie „kącika dla rodziców” ,
- prowadzenie rozmów po zajęciach otwartych , wyjaśnienie celowości prowadzonych zabaw i zajęć , udzielanie odpowiedzi na ewentualne pytania ,
- systematyczne i atrakcyjne organizowanie prelekcji jako jednej z wielu form pedagogizacji rodziców ( angażowanie rodziców – przedstawicieli różnych specjalności) ,
- proponowanie form kontaktów przyczyniających się do wzmacniania więzi między rodzicami i dziećmi (np. rozgrywki sportowe ),
- dopuszczenie rodziców do współdecydowania o istotnych sprawach dotyczących dziecka i organizacji pracy placówki ,
- utworzenie rady przedszkola ,
- udział placówki w nawiązywaniu kontaktów między samymi rodzicami .
Istotnym problemem związanym z udziałem rodziców w pracy przedszkola jest informacja o działaniach placówki. Informacja ta musi być rzetelna i dobrze wyeksponowana.
Najczęściej w przedszkolu spotyka się tzw. „kącik dla rodziców” . Dobrze zorganizowany powinien być zachęcający graficznie i zawierać informacje :
- o rozkładzie dnia ,
- o pracownikach przedszkola ,
- o organach prowadzących ,
- o telefonach poradni specjalistycznych ,
- o normach żywieniowych i jadłospisie ,
- o formach współpracy i potrzebach przedszkola ,
- o zajęciach dodatkowych ,
- o regulaminie przedszkola ,
- artykuły związane z wychowaniem i opieką dziecka w wieku przedszkolnym,
- wytwory działalności dzieci ,
- miejsce na uwagi rodziców.
Inną formą informowania rodziców są „otwarte dni przedszkola”. W trakcie tych dni odbywają się warsztaty plastyczne , muzyczne i ruchowe, wystawiane są spektakle , organizowane imprezy ma terenie przedszkola lub miejscowości . Celem tych spotkań jest informacja o pracy przedszkola i jego osiągnięciach .
Ciekawą formą informowania rodziców o wydarzeniach w przedszkolu są „gazetki informacyjne , ulotki dla rodziców , czasopisma przedszkolne” . W redagowaniu oprócz nauczycieli i specjalistów mogą brać udział kompetentni rodzice .
Dobra współpraca wychowawcy z rodzicami polega na ciągłym , wzajemnym uzupełnianiu się . Właściwe współdziałanie powinno polegać na wspólnej organizacji procesu wychowania w przedszkolu i w domu poprzez podwojenie sytuacji wychowawczych , ich zróżnicowanie , ujednolicenie sposobu oddziaływań , metod nagradzania i karania , roztaczania kontroli i pobudzania do działań pożądanych . Bardzo ważne jest ujednolicenie lub wyrównanie sprzecznych niejednokrotnie wymagań stawianych dzieciom , zwłaszcza w dziedzinie wychowania moralnego , społecznego i estetycznego , a więc w sferze oddziaływań kształtujących u dzieci określone wartości , oceny , zasady i normy . Skutki niejednolitych oddziaływań prowadzą w konsekwencji do przeżywania przez dzieci zachwiania poczucia uznawanych dotąd norm , zasad i wartości .
Dla prawidłowej współpracy ważna jest osobowość wychowawcy . Otwartość , szczerość , komunikatywność to cechy , które ułatwiają nawiązywanie kontaktów . Wychowawca powinien czynić starania , by uzyskać maksimum zaufania , zwłaszcza ze strony rodziców. Najlepszą i najprostszą ku temu drogą jest okazywanie stałej troski o rozwój i dobro dziecka .
Recepta na dobrą współpracę z rodzicami i opiekunami dzieci to :
- nie uważać , że zawsze mamy rację i że wszystko wiemy ,
- nie trzymać się kurczowo utartych schematów ,
- trzeba patrzeć , słuchać , odczuwać i poszukiwać ,
- zawsze być gotowym , by pomóc rodzicom rozwiązać problem ,
- być szczerym , komunikatywnym i otwartym ,
- być elastycznym , otwartym na zmiany i ciekawe propozycje ,
- krytykę ze strony rodziców przyjmować i spokojnie analizować .
Reasumując można sformułować kilka ogólnych dyrektyw współdziałania wychowawców i rodziców . Są to :
- zasada pozytywnej motywacji – która mówi , że warunkiem skutecznej współpracy jest całkowicie dobrowolny w niej udział . Chodzi o to , aby wszyscy byli świadomi współpracy, jak również korzyści z nią związanych .
- zasada partnerstwa – podkreśla równorzędne prawa i obowiązki wychowawców i rodziców .
- zasada jedności oddziaływań – przypomina o konieczności realizowania przez wychowawców i opiekunów dziecka zgodnych celów w pracy wychowawczej.
- zasada systematycznej współpracy – ukazuje potrzebę czynnego i stałego zaangażowania się w wykonywanie zadań inicjowanych i organizowanych podczas współdziałania wychowawców i rodziców .
Wychowanie jest z pewnością tym skuteczniejsze , im mocniej opiera się na współdziałaniu wychowawców i rodziców. Rodzice uczestnicząc w tworzeniu planów rozwoju placówki dostarczają nowych pomysłów , podejmują nowe zadania i biorą za nie odpowiedzialność. Mądry nauczyciel poprzez współpracę z rodzicami rozwija siebie , nabywa nowych kompetencji i udoskonala swoją pracę . Pamiętajmy , że dobra współpraca warunkuje harmonijny rozwój dziecka , a to jest najważniejsze.
Opracowała : Anna Ziemniewicz
Bibliografia
- Blachowska B. : Poszukiwanie sposobów współpracy z rodzicami i środowiskiem. „Wychowanie w przedszkolu” nr9/1994 ,
- Dunin – Wąsowicz „Przedszkole w oczach mamy” ,
- Łobocki M. „Współdziałanie nauczycieli i rodziców w procesie wychowania” Nasza Księgarnia , Warszawa 1985
- Sawicka A. „Współpraca przedszkola z rodziną dziecka” WSiP, Warszawa 1978
- Siennek D „Problemy wychowawcze wieku przedszkolnego”
- Szczurowska J. „Współpraca nauczyciela z rodziną warunkiem zintegrowania działań wychowawczych „ Edukacja Przedszkolna nr 1/1998